Schuldgevoel is een sociale schaamte die we hebben om ons aan te kunnen passen in een groep. Een hele nuttige emotie die we hard nodig hebben in ons leven. Maar wat als deze emotie ‘verkeerd’ geprogrammeerd is en daardoor juist schade toebrengt aan onze relaties?
GENIETEN
Tegenover schuldgevoel staat de emotie genieten. Het is een plus-emotie die ervoor zorgt dat we ons prettig gaan voelen. Als je leeft met schuldgevoelens dan zal het ook je genieten van bepaalde zaken in de weg komen te staan. Het kan dan zelfs zo ver gaan dat – wanneer je aan het genieten bent van een gebeurtenis – je dan plotseling schuldgevoelens krijgt, omdat je het gevoel hebt dat je iets of iemand tekort doet door op dit moment te genieten. Dit kan zorgen voor een emotionele disbalans in jezelf, waardoor je het genieten van dingen en mensen uit de weg gaat.
SCHULDGEVOEL NAAR JE KIND
Opvoeden met schuldgevoel komt regelmatig voor en zorgt vaak voor grote pedagogische uitdagingen. Een gebeurtenis in het leven van het kind kan ervoor zorgen dat een ouder zich schuldig voelt dat zijn kind dat heeft moeten meemaken. Of dat de ouder vindt dat hij of zij gefaald heeft of te kort geschoten is. Het gevaar zit er dan in dat de ouder gaat proberen om dit tekort ‘goed’ te maken door te gaan overcompenseren. De grenzen van de ouder worden dan erg breed en soms zelfs bijna grenzeloos, hetgeen weer direct effect heeft op het kind. Het gedrag van het kind kan dan veranderen in respectloos gedrag dat zich uit in: stemmingswisselingen, ongeïnteresseerdheid,angsten, claimend gedrag, teruggetrokken gedrag, woede-aanvallen en emotioneel snel van de kaart zijn.
Het kind is dan heel erg gefocust op wat het tekort komt, omdat je als ouders door je eigen schuldgevoel duidelijk laat merken dat je een schuld moet inlossen. Daardoor verdwijnt er vaak een gevoel van dankbaarheid, waardoor het kind alles vanzelfsprekend gaat vinden en zelfs ontevreden wordt als het iets niet krijgt. Een korte, materiële verzadiging krijgen ze vervolgens bij nieuwe spullen.
De situatie kan thuis enorm veranderen, waardoor de sfeer in huis beladen wordt. Je merkt dan dat je vaak op eieren loopt en dat je onbewust heel erg bezig bent met hoe het kind zich zal uiten in een bepaalde situatie. Je gaat dan ook vaak situaties uit de weg waar je van weet dat het voor uitdagingen kan zorgen. Soms wordt het je dan teveel en dan loopt je emmer over. Je laat dan je frustraties zien en dat kan zijn in de vorm van een emotionele uitbarsting, zoals schreeuwen, een woede-aanval, huilen, verdriet, of stemmingswisselingen. Dat lucht even op, maar direct daarna komt je schuldgevoel weer omhoog, wat er weer voor zorgt dat je in oude patronen terugvalt. Als het kind dan even fijn gedrag vertoont door je emotionele ontlading, zijn alle straffen die je op dat moment uitgedeeld had in jouw ogen te heftig, omdat je schuldgevoel de boventoon voert.
Zo belandt een gezin in een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is. Het kind wordt dan zo bepalend in het gezin dat je vaak geen uitweg meer weet. Als de hulpverlening die dan er aan te pas komt alleen maar kijkt naar het gedrag van het kind en observeert dat het kind ongelukkig is, dan wordt de cirkel alleen maar in stand gehouden daar dan helemaal de focus op de tekorten die het kind ervaart, wordt gelegd. Het kind is ongelukkig en waar precies de oorzaak ligt, daar wordt niet diep genoeg naar gekeken. Door in een gezin te stappen en breder te kijken, dus ook naar de omgang van de ouders met hun kind en door het respectloos gedrag van het kind heen te prikken, kun je deze cirkel doorbreken. Opsporen waar het schuldgevoel vandaan komt en kijken of deze terecht is, dat is het begin van de oplossing.
Situaties die kunnen zorgen voor een schuldgevoel naar je kind zijn: scheidingen, ziekte, angstige kinderen, huilbaby’s, gevoelige kinderen, kinderen met sociale problemen, kinderen met een diagnose, kinderen met beperkingen.
SCHULDGEVOEL IN RELATIES
Schuldgevoel in relaties kan ervoor zorgen dat de andere persoon in een slachtofferrol belandt. De persoon wordt steeds veeleisender en je moet dan vaak op je tenen lopen. Waardering zal er weinig zijn omdat ook hier alles als vanzelfsprekend wordt ervaren, wat je ook doet. Doordat de persoon duidelijk laat merken dat deze het slachtoffer is van zijn leven door b.v. ziekte, beperkingen, situaties, eenzaamheid en of verleden, krijg je schuldgevoel en als je een gever bent, ontstaat er een behoefte om voor de persoon het leven aangenamer te maken door te geven.
Het slachtoffer waardeert dit niet en zal alleen maar wijzen naar jou en je erop attenderen dat je tekort schiet, waardoor je tussen je frustraties door weer schuldgevoel krijgt en de situatie steeds erger wordt.
Het is daarom goed om van tijd tot tijd jezelf onder de loep te nemen en jezelf af te vragen waar het gevoel voor deze persoon vandaan komt en of dit wel terecht is?
Ieder mens heeft recht op geluk en op een vorm van genieten.
Je moet er wel zelf voor kiezen. Geluk en genieten zit in de kleine dingen van ons leven. En zelfs al zit je in de meest vervelende situatie, dan is er altijd wel een moment waar je even uit de situatie kunt stappen om van iets of iemand te genieten. Maar dan moet je wel je focus erop richten.
Zelf heb ik flinke uitdagingen in mijn leven gehad en dat waren vaak hele vervelende situaties. Door even uit de situatie te stappen en mijn focus op iets te leggen waar ik blij van werd (een wandeling, kopje koffie, lief gebaar) , kreeg ik energie om weer mijn situatie aan te kunnen. Zo voorkom je dat je jezelf een slachtoffer van het leven gaat voelen, omdat je dan ziet dat je ook mooie momenten hebt waar je dankbaar voor kunt zijn.
Zowel voor de persoon die leeft met schuldgevoel, als de persoon waar je schuldgevoel voor hebt, is het belangrijk om patronen te gaan doorbreken. Niemand is erbij gebaat bij het behouden van de situatie. Door te kijken naar wat je wel hebt in het leven en dus niet gefocust blijft op de tekorten, kunnen beide partijen deze cirkel doorbreken. Het zal voor de nemende partij moeilijker zijn, omdat deze vaak niet bereid is om te veranderen. Dan is het soms verstandig om hulp van buitenaf aan te trekken die je adviezen kan geven over hoe je het kunt aanpakken.
Mijn wekelijkse gratis telefonisch spreekuur kan misschien voor jou een nieuw begin zijn.