Bijzonder afscheid

Van dichtbij heb ik  bijzondere momenten mogen beleven van een gezin. Het verhaal speelt zich af over een tijdsbestek van twee jaar, maar ik wil de mooie momenten graag met jullie delen.

Myra ( 44), moeder van Simon (16) en Fenna(13), heeft  al geruime tijd enorm veel last van hoofdpijn. De huisarts vertrouwt het niet en stuurt haar door naar het ziekenhuis, zodat zijn collega, de neuroloog, het verder kan onderzoeken. Al snel moet Myra een scan van haar hoofd laten maken en dan komt de oorzaak van haar hoofdpijn duidelijk naar voren: een hersentumor van formaat zorgt dat niet alleen de hoofdpijn soms ondragelijk wordt, maar ook dat haar gezichtsvermogen af en toe te wensen overlaat. Het nieuws slaat in als een bom in het gezin en haar man Lenno (46) raakt volkomen in paniek. Hij heeft het gevoel dat hij op drijfzand leeft, omdat Myra al jarenlang zijn steun en toeverlaat is. Hij wil er nu voor haar zijn, zoals zij er altijd voor zijn gezin is geweest. Maar de chaos in zijn hoofd heeft de overhand en daarom roept hij mijn hulp in.

Op het moment dat ik het gezin lijfelijk ontmoet, is iedereen ontredderd en overmand door zijn eigen emoties. De kinderen verwerken het op hun eigen manier en Myra wil – zoals ze altijd heeft gedaan – nog steeds de motor van het gezin zijn. Helaas zal ze nu al haar energie in haar eigen gezondheid moeten steken en zich daarop moeten focussen. Het eerste wat ik dan ook doe, is orde scheppen in deze chaos. Praktische zaken zet ik op een rij, waaronder een duidelijke takenverdeling. Dan plan ik een gezinsgesprek waar iedereen zijn gevoelens kan uiten over hetgeen hen is overkomen. Als iedereen weet hoe de ander zich voelt, zal er wederzijds respect ontstaan, maar het zal vooral duidelijkheid geven. Want elk gezinslid gaat op zijn eigen manier met de ziekte om, waardoor de reacties enorm uiteenlopend zijn.

Myra heeft tot nog toe geen traan gelaten en is alleen maar aan het regelen. Dat is iets wat alle gezinsleden en familieleden niet goed kunnen bevatten. Lenno trekt zich terug door passief aanwezig te zijn in het gezin. Lamgeslagen zou je het misschien beter kunnen noemen. Simon is radeloos en mijdt de spanningen thuis door te vluchten naar zijn vrienden. Fenna is erg zorgzaam en wijkt geen moment van haar moeders zijde. Onderling geeft het veel irritaties, daar men niet weet of begrijpt waarom de ander zo reageert. De liefde voor elkaar is er wel, maar is even niet zichtbaar en dat kan ervoor gaan zorgen dat dit gezin in deze moeilijke tijd uit elkaar kan vallen.

De confrontatie met elkaar tijdens het gesprek is erg emotioneel en iedereen praat open een eerlijk over zijn of haar gevoelens. Myra laat eindelijk aan haar gezin zien dat ze doodsbang is voor wat er nog gaat komen en het moeilijk vindt om haar man en kinderen te zien lijden vanwege haar ziekte. Lenno vertelt dat hij niet weet hoe hij het zonder zijn Myra moet redden: hoe kan hij nou vader én moeder zijn als hij niet eens weet wat er in zijn gezin speelt of leeft?

Simon wil zich niet meer hechten aan zijn moeder, omdat hij bang is dat hij straks nog meer pijn krijgt als ze weg komt te vallen. Fenna wil iedere minuut met haar samen zijn, want straks is ze er niet meer. Maar ze heeft ook het gevoel dat het haar schuld is dat haar moeder zo ziek is, omdat Myra zoveel voor haar doet.

Schuldgevoel, verdriet, angst en woede, dat zijn de emoties die bij alle vier leven. Maar niemand durfde het elkaar te laten zien. De ene emotionele uitbarsting na de andere zorgt dat er uren later duidelijkheid in het gezin is, maar vooral dat ze zich er goed bewust van zijn geworden dat ze elkaar enorm hard nodig hebben. Ik stap daarom even naar buiten om ze alleen te laten, zodat ze elkaar kunnen knuffelen zoals ze nog nooit hebben gedaan. Ook ik hou het niet droog als ik alleen ben en vele vragen schieten door mijn hoofd, zoals: waarom een jonge vrouw deze weg moet bewandelen.

De gezondheid van Myra gaat hard achteruit. Ze wil ook graag samen met haar gezin haar laatste afscheid regelen. Gespannen gaan ze samen naar de begraafplaats om een plek uit te kiezen waar ze straks komt te liggen. Dankzij de enorme humor van Myra wordt het een gezellig uitje. De grootste lol hebben ze om de begrafenisondernemer die bij de droge opmerkingen van Myra zijn gezicht strak in de plooi probeert te houden. Als Myra aan hem vraagt of hij het hier geen dooie boel vindt, komt er bij alle vier zo’n ontlading dat ze gierend van het lachen de begraafplaats verlaten. Dat dit hun laatste gezamenlijk uitstapje is, dat beseft nog niemand.
Zienderogen zie je Myra aftakelen en het aftellen is begonnen. Helaas hebben de behandelingen niet het gewenste resultaat gehad en spreken de artsen eerder over weken dan over maanden. Myra wil graag haar eigen kist beschilderen, maar kan helaas niet meer de deur uit. Simon en Fenna krijgen het voor elkaar dat de kist thuis in de huiskamer wordt geplaatst en dat Myra zich toch kan uitleven met kwast en verf. Het wordt dagelijks een familieritueel, samen de kist van Myra opfleuren. Iedereen die op bezoek komt, mag ook iets toepasselijks op de kist schilderen: iets dat op haar slaat. Fenna zet haar moeder neer als een zon en tekent daaronder drie personen. Zij is de zon in hun leven en zal dat altijd blijven. Simon tekent twee handen die naar elkaar reiken: ik hoef slechts mijn hand uit te steken of ze is er met haar helpende hand. Lenno tekent een rots met een enorm hart erin. Ze is zijn rots in de branding waar hij zielsveel van houdt.
Het indrukwekkende van de verftekeningen vind ik dat ze op hun eigen manier aan hun moeder laten zien dat ze enorm veel om haar geven. Vaak zegt een tekening meer dan duizend woorden en dat is hier duidelijk te zien.

Op een nacht als ze niet kan slapen, neemt ze een videoboodschap op voor hen alle drie, die ze pas na haar overlijden zullen zien. Voor Simon en Fenna zet ze een aantal leuke momenten neer die ze met hen beleefd heeft. Wetenswaardigheden die straks kostbaar zijn, omdat waarschijnlijk niemand hen kan vertellen hoe ze als baby, peuter of kleuter zijn geweest. Zelfs de uitspraken die typerend voor de kinderen waren, laat ze horen. Lenno was veel van huis en heeft vaak hele stukken van hun ontwikkeling moeten missen. Aan Lenno vertelt ze dat hij haar grote liefde is en zal blijven. En dat ze wil dat hij verder gaat met zijn leven. Uitdrukkelijk verzoekt ze hem om een andere partner te zoeken waar hij gelukkig mee mag worden. Omdat ze van hem houdt, laat ze hem los en dat moet hij met haar ook doen. Wel wil ze dat hij Simon en Fenna goed ondersteunt, want wat ze de afgelopen tijd opgebouwd hebben mag niet meer verloren gaan. Met een voldaan gevoel gaat ze in de ochtenduren naar bed.

De ziekte grijpt nu zo snel om zich heen dat de uitzaaiingen enorm zijn. Myra wil op een waardige manier haar leven beëindigen en zelf de keus daarin hebben. Samen met het gezin besluit ze om de morfinedosis te verhogen, zodat ze in een diepe slaap zal vallen. Een slaap waar ze niet meer wakker uit zal worden. De huisarts verleent alle medewerking en ze mogen zelf bepalen wanneer ze de dosis willen verhogen. Wanneer is nou het beste moment om dood te gaan? Nooit dus, want ze zal enorm veel dierbaren achterlaten. Maar als ze op een voor haar menswaardige manier afscheid wil nemen, zal ze toch een keus moeten maken. Samen met haar gezin kiest ze een datum en het is erg onwerkelijk dat je weet dat ze er na die datum niet meer zal zijn. Fenna wijkt helemaal niet meer van haar zijde en de hele dag wil ze van alles weten over hoe het vroeger was. Simon geeft zijn zusje voorrang, maar als ze op bed ligt, gaat hij naast zijn moeder liggen en zoekt fysiek contact.
Lenno beleeft alles vanuit een roes. Het is een mooie, maar ook nare droom waarin hij nu leeft.
De nacht voor haar dood blijft ze de hele nacht op met Lenno. Ze wil niet slapen, want – zegt ze – dat kan straks genoeg. Ze beleven samen hun leven even opnieuw en lachen en huilen om alle momenten. Op die manier afscheid nemen van elkaar is wel bijzonder. Met elk kind heeft ze ook afzonderlijke momenten waarbij ze afscheid van elkaar kunnen nemen. Als de zon opkomt, is ze klaar voor het grote afscheid. Om tien uur komt de huisarts en de dosis wordt verhoogd. Langzaam maar zeker wordt ze slaperig en twee uur later blaast ze haar laatste adem uit, in het bijzijn van haar gezin en zijn en haar ouders. Een bijzonder sereen moment waar iedereen op dat moment vrede mee heeft.

Haar laatste afscheid is bijzonder, want tot in de puntjes heeft ze zelfs dit geregeld. Vanaf een afstand zie ik, dat ze alle aanwezigen gadeslaat. Via een videoboodschap spreekt ze alle mensen toe, wat – behalve ongebruikelijk – nogal ontroerend is. Ze is dankbaar dat ze de kans heeft gekregen om op een rustige manier afscheid van iedereen te kunnen nemen. Ze vertelt ook dat er een keus wordt gemaakt voor haar dat ze vroegtijdig uit het leven moest stappen, maar dat er ook een mogelijkheid werd gegeven om het op haar manier te doen. Afscheid nemen doet pijn, maar als men een deur voor je dichtgooit, wordt er altijd elders een raam voor je geopend.